ΣΟΥΛΙΩΤΕΣ ή ΑΡΒΑΝΙΤΕΣ: ΟΙ ΑΠΡΟΣΚΥΝΗΤΟΙ ΑΕΤΟΙ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ

 

Πολλές υπήρξαν οι προσπάθειες ετυμολόγησης του ονόματος Σούλι και από ιδιαίτερα αξιόλογους μελετητές και ιστορικούς. Αναφέρονται οι σημαντικότερες:

Σύμφωνα με τον Χρ.Περραιβό, το όνομα Σούλι δόθηκε στην περιοχή από έναν Soul, i (Σούλ, ι), Μουσουλμάνο Αλβανό, ο οποίος, σε συμπλοκή μαζί τους, σκοτώθηκε στον τόπο τους και οι Σουλιώτες, εις ανάμνησιν αυτής της νίκης τους, έδωσαν αυτό το όνομα στην περιοχή τους…».

«… Σώζεται βέβαια και η προφορική παράδοση στην περιοχή Μαργαριτίου, σύμφωνα με την οποία ένας μουσουλμάνος Αλβανός (Τσάμης), ονόματι Σούλι-ιου, σκότωσε έναν ομόφυλό του και, φοβούμενος την αντεκδίκηση, κατέφυγε στα σουλιωτικά όρη και έγινε ο πρώτος οικιστής αυτού του τόπου, δίνοντάς του και το όνομά του…».
«… Η δεύτερη άποψη είναι του Π. Φουρίκη. Σύμφωνα με τον αξιόλογο αυτό μελετητή, αφού στον τόπο κατοίκησαν Αλβανοί, όπως ο ίδιος τους αποκαλεί, φυσικό είναι το όνομα να είναι και στη γλώσσα τους. Shul,i στα αλβανικά, σύμφωνα πάντα με τον μελετητή, σημαίνει ξύλο, κορμός δένδρου, και κατ’ επέκταση, «σούλα» που σημαίνει άκρη σκοπιάς, βίγλα. Αυτό το όνομα έδωσαν στη περιοχή αυτοί οι αλβανόφωνοι οικιστές της, και, λόγω των κορυφογραμμών που υψώνονται πάνω από το Τετραχώρι…».
«… Άλλη εκδοχή που έχει διατυπωθεί είναι ότι αυτό ήταν το όνομά του πρώτου οικιστή, κάποιου Έλληνα Σούλη (ίσως εκ του Αθανάσιος ή Αναστάσιος) από τον οποίο δόθηκε και το όνομα στην περιοχή…».

«… Ο ποιητής Ανδρέας Κάλβος στην ωδή του «Εις Σούλι» συνδέει το Σούλι με τη χώρα των Σελλών.

«Ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης ετυμολογεί το Σούλι από το αλβανικό sul, i, που σημαίνει αιχμηρή κορυφή (βουνού)…».

«… Ο Κώστας Μπίρης θεωρεί ότι η ομώνυμη περιοχή (Shullan) στη μακρινή Δέβρη, κοντά στην λίμνη Αχρίδα, έδωσε το όνομα στην περιοχή καθώς και τους πρώτους οικιστές της…».

Έχουσα υπόψη μου όλες αυτές τις διαφορετικές μεταξύ τους ερμηνείες- ετυμολογήσεις από διακεκριμένους και αξιόλογους ιστορικούς και μελετητές και ως ένα βαθμό και επηρεασμένη από αυτές, άργησε να λάμψει μέσα μου, θέλω να πιστεύω, η αλήθεια.

Αρβανίτες ίδρυσαν το Σούλι, την αυτή με εμάς τους Φαναριώτες και Λακκασουλιώτες Αρβανίτες γλώσσα ομιλούντες, κατά συνέπεια και τους αυτούς με τους προγόνους μας γλωσσικούς δρόμους ακολουθούντες.

Παλαιά συνήθεια των Αρβανιτών και της γλώσσας μας, της πελασγικής, είναι να προσδίδουν στο ονομαζόμενο με το επίθετο τις μόνιμες ιδιότητες και γνωστά χαρακτηριστικά του, όπως πράττει άλλωστε και ο παππούς ο Όμηρος στα έπη του με τα γνωστά σε εμάς τους φιλολόγους τυπικά επίθετα και τις τυπικές φράσεις του (συνετός Τηλέμαχος, θεϊκός Οδυσσέας, κοσμοσείστης Ποσειδών, Κρονίδης Δίας, γλαυκομάτα Αθηνά, τα μάτια λάμποντας η Αθηνά, ο πορθητής της Τροίας Οδυσσέας κ.λπ.).

Οι Σουλιώτες, στη μεγάλη πλειοψηφία των γενών τους, μεταχειρίζονταν την αρβανίτικη στις καθημερινές τους επαφές και είναι λογικό και το τοπωνύμιο της εγκατάστασής τους στα απάτητα όρη τους να δοθεί στη μητρική τους γλώσσα.

Βασικό χαρακτηριστικό των Σουλιωτών υπήρξε το αδούλωτο, ανυπότακτο και απροσκύνητο φρόνημα, η αγάπη προς την ελευθερία, η περηφάνια και η λεβεντιά τους.

S’uliet Sulioti! (Σούλιετ Σουλιώτη-Ο Σουλιώτης δεν προσκυνά!)

Σούλι και Σουλιώτες επομένως είναι ο τόπος και οι άνθρωποι που δεν προσκύνησαν, δεν παραδόθηκαν, δεν υποτάχτηκαν, δεν ταπεινώθηκαν, δεν ντροπιάστηκαν, δεν εξευτελίστηκαν. Οι Αρβανίτες Έλληνες (Ρωμιοί) Σουλιώτες.

Το ρήμα στην αρβανίτικη γλώσσα είναι: ulem (ούλιεμ-αμετάβατο) = σκύβω, χαμηλώνω, προσκυνώ, υποτάσσομαι, ταπεινώνομαι, εξευτελίζομαι.

ul (ουλ- μεταβατικό) = χαμηλώνω, κατεβάζω, σκύβω, υποστέλλω (σημαία) και εξετάζουμε τη σύνταξη και τη σημασία του με αντικείμενα τις λέξεις kokën (κόκ’ν=κεφάλι), qafën (κιάφ’ν=σβέρκο) και armët (αρμ’τ=άρματα, όπλα).

Συνήθεις φράσεις στους Αρβανίτες είναι οι:ul kokën (ουλ κόκ’ν = χαμηλώνω, σκύβω το κεφάλι, προσκυνώ, ταπεινώνομαι) και ul armët (ουλ αρμ’τ = χαμηλώνω, κατεβάζω, παραδίδω τα όπλα, παραδίδομαι).

ul qafën (ουλ κιάφ’ν-σκύβω το σβέρκο, υποτάσσομαι)

 Στην φράση-απαίτηση του εχθρού (Μουσουλμάνων Αλβανών, συνήθως) uli armët (ούλι αρμ’τ = κατέβασε τα όπλα, παραδώσου), ulie kokën (ούλιε κόκ’ν = σκύψε το κεφάλι, προσκύνα, χαμήλωσε την περηφάνια σου), ulie qafën (υποτάξου) uliu (ούλιου-σκύψε, προσκύνησε, ταπεινώσου), ο Σουλιώτης απαντούσε και προ της μετοίκησής του και μετά:

Jo, se ul kokën ή s’ul kokën (όχι, δεν σκύβω το κεφάλι, δεν προσκυνώ, δεν ταπεινώνομαι), si ul armët ή s’ul armët (δεν παραδίδω τα όπλα), se ul, s’ ul qafën (δεν υποτάσσομαι) s’uliem (δεν προσκυνώ, δεν ντροπιάζομαι).

Επομένως το Σούλι είναι: Vendi që su ul (βέντι κι σου ουλ) = ο τόπος που δεν προσκύνησε, δεν παραδόθηκε, δεν έσκυψε, δεν ντροπιάστηκε, δεν ταπεινώθηκε, δεν έχασε την περηφάνιά του.

Ata (ατά-αυτοί οι Αρβανίτες) s’ulin kokën, s’ulin armët, s’ulin qafën, s’ulien (σ’ ούλιν κόκ’ν, σ’ούλιν άρμ’τ, σ’ούλιν κιάφ’ν, σ’ ούλιεν = δεν σκύβουν το κεφάλι, δεν παραδίδουν τα άρματα, δεν σκύβουν το σβέρκο (δεν υποτάσσονται), δεν προσκυνούν, δεν εξευτελίζονται, δεν ταπεινώνονται), έλεγαν συχνά οι κάτοικοι των γύρω περιοχών, αλλά και οι Τσάμηδες, αναφερόμενοι στους Σουλιώτες.

Βασικό χαρακτηριστικό των Σουλιωτών υπήρξε το αδούλωτο, ανυπότακτο και απροσκύνητο φρόνημα

Η ονομασία δε Κακοσούλι που συναντάμε σε πολλές πηγές και σε δημοτικά τραγούδια ως το πρώτο όνομα του οικισμού του Σουλίου, πολύ πιθανόν να προήλθε από την απάντηση των Σουλιωτών s’ul kokën (σ’ ουλ κόκ’ν) ή kokën s’ul (κόκ’ν σ’ ουλ-Κακοσούλ, εκ παραφθοράς).

Ο Αρβανίτης επομένως που δεν προσκύνησε, που δεν υπέκυψε στις πιέσεις των Μωαμεθανών, Τούρκων και Αλβανών, είναι ο s’ uli armët (σ’ ουλι άρμ’τ), s’uli kokën, qafën (σ’ ούλι κόκ’ν, κιάφ’ν), ο τόπος του Sul, i-Σούλ,ι και εκείνος ο Αρβανίτης ο οποίος S’uliet–Σ’ούλιετ = δεν προσκυνά-ο απροσκύνητος Σουλιώτης, με την προσθήκη της κατάληξης –ώτης, του τοπωνυμικού στην αρβανίτικη και την ελληνική γλώσσα, όπως Γιαννιώτης, Καστριώτης (Καστρί αρβ. λέξη), Καναλακιώτης, Γοριτσιώτης (Γορίτσα αρβ. λέξ) κ.λπ.

Οι Σουλιώτες έδωσαν στον τόπο τους το όνομα με το βασικότερο χαρακτηριστικό της φυλής τους. Το αδούλωτο και απροσκύνητο πνεύμα, την αξιοπρέπεια και την περηφάνια τους.

Έγινε μία ετυμολογική προσέγγιση στη λέξη και με το ρήμα sulem-σούλεμ = εφορμώ, επιτίθεμαι και το ουσιαστικό sulm, i-σουλμ, ι = επίθεση, εφόρμηση, έφοδος, την οποία ίσως να φώναζαν οι Σουλιώτες κάθε φορά που πραγματοποιούσαν επίθεση κατά των εχθρών τους.

«suliu-σούλιου» = κουνήσου, ήταν η συνήθης προτροπή της μητέρας μου και kë sulme jan këto (κ’ σούλμε γιαν κ΄το); = τι καμώματα (δυσάρεστες ενέργειες) είναι αυτά;

Επειδή όμως δεν υπάρχει πουθενά καταγεγραμμένη, έστω και με προφορική παράδοση, αυτή η μαρτυρία, και επειδή, λογικά σκεπτόμενη, θεωρώ ότι θα ήτο παράδοξο να προηγηθεί η πράξις (επιθέσεις) της ονομασίας του οικισμού, εννοώντας με αυτό ότι οι Σουλιώτες, άμα τη εγκαταστάσει τους στον τόπο αυτό, προέβησαν και στην ονοματοθεσία, με κριτήριο την έως τότε στάση τους απέναντι στους μουσουλμάνους και το γενεσιουργό αίτιο της μετοίκησής τους, ήτοι το ελεύθερο και απροσκύνητο φρόνημά τους.

Πάντα πίστευα και θα συνεχίσω να το υποστηρίζω μετ’ επιτάσεως ότι την Ιστορία ενός τόπου καλό θα ήταν να συγγράφουν και εκείνοι που έζησαν σε αυτόν και γνωρίζουν καλώς τη γλώσσα του και τον πολιτισμό του.

Οι Αρβανίτες είναι γνήσιο πρωτοελληνικό φύλο, απόγονοι των Πελασγών

Οι έγκριτοι ιστορικοί, οι οποίοι ασχολήθηκαν με το Σούλι, δυστυχώς, δεν γνωρίζουν όλοι την αρβανίτικη γλώσσα. Κατά συνέπεια είναι φυσικό να διαπράττονται λάθη στην ετυμολόγηση λέξεων, άγνωστων σε εκείνους. Υπάρχει λ.χ. διαφορά στο –s και –sh της αρβανίτικης γλώσσας και είναι λάθος περιοχές με το -sh στο όνομά τους να αποδίδονται στο Σούλι, όπου το -σ δεν είναι –sh παχύ. Επίσης παρατηρείται σύγχυση σε ορισμένους μελετητές, ως προς τους όρους Αλβανός και αλβανικός και Αρβανίτης και αρβανίτικος.

Οι Αρβανίτες δεν είναι Αλβανοί και δεν αποτελούν φυλετική υποομάδα των Τόσκων. Οι Αρβανίτες είναι γνήσιο πρωτοελληνικό φύλο, απόγονοι όντες των Πελασγών, και φυσικά δεν ομιλούν διάλεκτο της αλβανικής αλλά αυτούσια και πρωτοελληνική γλώσσα, την πελασγική, ούσα μητρική της ελληνικής και αλβανικής γλώσσας και όχι μόνο…

Πολλοί γείτονές μας ιστορικοί αποδέχονται ότι η αρβανίτικη είναι αρχαιοτέρα της σύγχρονης αλβανικής και μητέρα της γλώσσας τους, αρνούνται, όμως, πεισματικά ότι οι Αρβανίτες είναι φύλο ελληνικό και όχι αλβανικό. Οι φίλοι μας οι Αλβανοί δεν έχουν παρά να εξετάσουν με μία πιο προσεχτική ματιά τη γλώσσα τους, να τη συγκρίνουν με την αρχαία ελληνική και τότε θα ανακαλύψουν γέφυρες που θα τους βοηθήσουν να αναθεωρήσουν απόψεις και για τη δική τους φυλετική καταγωγή…

Εμείς οι σε ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο διαβιούντες Αρβανίτες τους απαντάμε ότι οι πρόγονοί μας αλλά και εμείς, Πελασγών απόγονοι και Πρωτοέλληνες όντες στον ελλαδικό χώρο, είμαστε και θα εξακολουθήσουμε να είμαστε «παγά λαλέουσα του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας» ανά τους αιώνες…»

«Θα ήθελα δε εν κατακλείδι να επισημάνω, ότι όσοι ασχολούνται με τους Αλβανούς, τους Έλληνες και την καταγωγή των Αρβανιτών, καλόν θα ήτο πρώτα να μελετήσουν την αρβανίτικη, διότι η γλώσσα αυτή έχει πάρα πολλά να μας δώσει, τόσα, ώστε να είναι ικανά να μεταβάλουν τον ρουν της Ιστορίας…»

Το άρθρο είναι της Αλίκης Νάσση 

Δημοσιεύτηκε με τον τίτλο "Σουλιώτες, αυτοί οι απροσκύνητοι αετοί της Ηπείρου"

στην Καθημερινή Ανεξάρτητη Εφημερίδα της Πρέβεζας ΤΟΠΙΚΗ ΦΩΝΗ"  topfonip@otenet.gr