Για μια βιώσιμη, οικονομική και φιλική στο περιβάλλον, διαχείριση των απορριμμάτων της Αττικής

Το κείμενο της εισήγησης του Περιφερειακού Συμβουλου Αττικής

Γιάννη Δημόπουλου  στην ημερίδα που διενήργησε η Περιφέρεια Αττικής, η ΠΟΕ-ΟΤΑ και η ΤΕΔΚΝΑ

<<Για μια βιώσιμη, οικονομική και φιλική στο περιβάλλον, διαχείριση των απορριμμάτων της Αττικής >>

 που διεξήχθη την Τετάρτη 2 Μαρτίου 2011 

ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ

Στη χώρα μας επί δεκαετίες τώρα βιώνουμε την απροθυμία της Κεντρικής Διοίκησης αλλά και ολόκληρης της κοινωνίας να δώσουν λύσεις σε καίρια ζητήματα όπως αυτό της διαχείρισης των αστικών και των δημοτικών στέρεων απορριμμάτων.

Σήμερα όμως καλούμαστε να λύσουμε το πρόβλημα. Είναι υποχρέωση μας να αναζητήσουμε την καλύτερη λύση και να προχωρήσουμε το ταχύτερο στην πιο αποτελεσματική υλοποίηση της.

     

Παρά το γεγονός ότι διεθνώς τέτοια ζητήματα διευθετούνται απρόσκοπτα με λύσεις βιομηχανικού χαρακτήρα με αξιοποίηση της ανακύκλωσης και με τη λογική μιας βιομηχανικής παράγωγης μηδενικών απόβλητων, στη χωρά μας δεν έχουμε ακόμη καταφέρει να συζητήσουμε ψύχραιμα το ζήτημα αυτό, πόσο δε μάλλον να το αντιμετωπίσουμε  από κοινού, χωρίς να προσπαθήσει κανένας να επιβαρύνει μόνο τους υπόλοιπους, αδιαφορώντας για την τυχόν υποβάθμιση της ζωής τους.

Η κατάσταση που βιώνουμε σήμερα πολύ συχνά με τις απεργίες των εργαζομένων στο τομέα της καθαριότητας, οι συγκρούσεις στη Κερατέα και πιο παλιά στο Γραμματικό, οι περιβαλλοντικοί φόβοι για τη δημοσιά υγεία αναφορικά με την ταφή, η έλλειψη διαλόγου και εκτεταμένης ενημέρωσης όχι μόνο σε τοπικό, αλλά σε πανελλήνιο επίπεδο, η μακρόχρονη αδιαφορία ή ατολμία Κυβερνήσεων και τοπικών αυτοδιοικήσεων, οδήγησαν τις τοπικές κοινωνίες στον συντηρητισμό, τις δημοτικές αρχές στο στρουθοκαμηλισμό, την πολιτική ηγεσία σε ομηρία. Και  το πρόβλημα παραμένει σε εκκρεμότητα.

Σε όλα αυτά αν συνυπολογίσουμε και την δράση εμπλεκόμενων μερών, που κερδίζουν εκατομμύρια ευρώ από το σημερινό δαιδαλώδη και μη αποτελεσματικό τρόπο διαχείρισης απορριμμάτων, αντιλαμβανόμαστε το λόγο της ακινησίας, στην οποία έχουμε περιπέσει τις τελευταίες δεκαετίες.

Η πολιτεία, η κρατική περιφέρεια και οι δημοτικές αρχές αλλά και η κοινωνία ολόκληρη έχουν ευθύνη για τη λύση του γόρδιου δεσμού των απορριμμάτων.

Δυστυχώς, δεν έχουμε πλέον την πολυτέλεια να ασχοληθούμε μόνο με τις ευθύνες του παρελθόντος Οφείλουμε να δράσουμε άμεσα. Φυγή προς τα εμπρός είναι το σύνθημα. Η λύση στο πρόβλημα δίνεται μέσα από την επιστήμη και τις δοκιμασμένες πρακτικές άλλων προηγμένων κοινωνιών.

Αν θέλουμε να μιλάμε για καθαρό περιβάλλον, υγεία, ευεξία και ποιότητα ζωής οφείλουμε να πάρουμε υπεύθυνη θέση.

Η ορθή, συνετή, αποτελεσματική διαχείριση των απορριμμάτων μας είναι πρωτίστως ζήτημα πολιτισμού.

Για να μπορέσει κανείς να λύσει ένα πρόβλημα πρέπει πρώτα-πρωτα να το κατανοήσει. Αυτό σημαίνει  ότι θα πρέπει :

1)   Να αναλύσει την ευρύτερη και τοπική κατάσταση

2)   Να ενημερωθεί ευρέως για το τι θα μπορούσε να γίνει (διεθνείς πρακτικές)

3) Να αξιολογήσει τις λύσεις και τις συνέπειες κάθε μιας χωριστά

4) Να αξιολογήσει τις επιπτώσεις από την απουσία λύσης

Και τελικά να προχωρήσει στην απόφαση. Με διάλογο, συναίνεση και σύνεση!

Όμως αυτά απαιτούν χρόνο. Και, αν και υπήρχε άφθονος, δεν αξιοποιήθηκε ποτέ μέχρι σήμερα!

Συνήθως το ζήτημα της διαχείρισης των απορριμμάτων σε κάποιο συγκεκριμένο δήμο δεν δημιουργεί ομοφωνία για το είδος και την έκταση του προβλήματος. Αυτό συμβαίνει διότι ο καθένας αντιλαμβάνεται με το δικό του τρόπο, ανάλογα με την πληροφόρηση που έχει και την ικανότητα του να κατανοήσει τα δεδομένα τόσο την υφιστάμενη κατάσταση όσο και την επιθυμητή. Είναι αυτονόητο ότι τα οποία στοιχειά υπάρχουν,  θα πρέπει να είναι άμεσα διαθέσιμα από τους αρμοδίους στον οποιοδήποτε πολίτη. Οι ευαισθητοποιημένοι φορείς θα κρίνουν και θα αξιολογήσουν την αξιοπιστία των στοιχείων με το δικό τους τρόπο. Όταν όμως αυτά δημοσιοποιηθούν θα υποστούν την αξιολόγηση των όποιων τρίτων κάτι το οποίο θα πρέπει να χαροποίει τους αρμοδίους αφού θα έχουν την ευκαιρία της δημόσιας υποστήριξης των θέσεων τους.

Περάν όμως των όποιων διαδικασιών και του επερχομένου νομοθετικού πλαισίου θα πρέπει να υπάρξουν απαντήσεις στα παρακάτω ερωτήματα-παρατηρήσεις

·        Ποιες είναι σήμερα οι παραγόμενες ποσότητες απορριμμάτων;

·       Που καταλήγουν σήμερα τα απορρίμματα και πως;

·       Υπάρχει κοινωνική αποδοχή της κατάστασης αυτής;

·       Ποιος πληρώνει σήμερα και πόσο για τη διαχείριση από τη συλλογή μέχρι την τελική διάθεση;

·       Θεωρούνται λογικά τα σημερινά δημοτικά τέλη;

·       Ποιος αναμένεται ή πρέπει να πληρώσει για το οποίο νέο σύστημα προκύψει;

·       Υπάρχει περιορισμός στο δικαίωμα μας ως πολίτες να παράγουμε σκουπίδια;

·       Ποιος και πως θα αξιολογήσει την επίδοση του οποίου νέου συστήματος διαμορφωθεί και εγκατασταθεί;

·       Η βιολογική ξήρανση που προφανώς επιλέγεται ως τεχνική διαχείρισης μειώνει τον όγκο των απορριμμάτων και επί της ουσίας ετοιμάζει ‘καύσιμη υλη’;

·       Τι δικλείδες ασφαλείας χρειάζονται για την τήρηση των μελετών και υποσχέσεων της Πολιτείας προς τους κατοίκους που θα επιβαρυνθούν;

·       Ποια θα είναι η αντιστάθμιση της επιβάρυνσης;

·       Ποιες αντίστοιχες επιβαρύνσεις θα αναλάβουν οι ωφελούμενοι;

Το ερώτημα λοιπόν που τίθεται είναι τι θα γίνει με αύτη στη συνεχεία εφόσον απορρίπτουμε τη λύση της καύσης και ενεργειακής εκμετάλλευσης.

Η βιολογική ξήρανση θα προσθέσει κόστος στη διαχείριση και μετά το υλικό που θα προκύπτει που θα καταλήγει;

 Η λύση της ταφής σε ΧΥΤΑ είναι παρωχημένη αλλά και απαγορευμένη πλέον!  Δημιουργεί βουνά θαμμένων σκουπιδιών.

Η λύση των ΧΥΤΥ συνίσταται στην ταφή των υπολειμμάτων που απομένουν από το μηχανικό διαχωρισμό ή ξήρανση Επί της ουσίας ΧΥΤΥ χρειάζεται εφόσον προσδιορίσεις και εξασφαλίσεις τη λύση διαχείρισης του κυρίου όγκου των ΑΣΑ, με ανακύκλωση και βιομηχανική επεξεργασία. Κι ακόμα καλύτερα με ενεργειακή εκμετάλλευση. Δεν είναι λύση να θάβεις εκεί το RDF. Εκεί θάβονται τα υπολείμματα που δεν μπορούν αλλού να επεξεργαστούν.

  Οι ΧΥΤΥ συμφώνα με την ευρωπαϊκή φιλοσοφία δεν προορίζονται για να θάβεται υλικό υψηλής ενεργειακής απόδοσης που προκύπτει από ξήρανση.

  Δεν έχουν χωροθετηθεί ακόμα οι απαραίτητοι σταθμοί μεταφόρτωσης. Οι προτεινόμενοι σταθμοί μεταφόρτωσης δεν αρκούν για να διαχειριστούν τις ποσότητες των ΑΣΑ της Αττικής. Χρειάζονται τουλάχιστον άλλοι τρεις με ημερησία δυναμικότητα χιλίων τόνων ΑΣΑ την ημέρα.

 Ποτέ μέχρι σήμερα δεν έγινε συστηματική και ουσιαστική προσπάθεια για εφαρμογή προγραμμάτων μείωσης της ποσότητας των σκουπιδιών και ανακύκλωσης, με μηδαμινές φωτεινές εξαιρέσεις! Ακόμα κι οι Τοπικές Αυτοδιοικήσεις αρκούνταν σε γενικόλογες θεωρητικές αναφορές και επιφανειακή εφαρμογή προγραμμάτων, με βασικό μέλημα την απορρόφηση (κι όχι την αξιοποίηση όπως είχαν χρέος….) των σχετικών κονδυλίων.

Δεν υπάρχει σχέδιο για την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση των πολιτών και ειδικά στον τομέα της μείωσης των απορριμμάτων (αποφυγή προμήθειας εμπορευμάτων σε άχρηστα «πομπώδη» περιτυλίγματα, γυάλινες και χάρτινες συσκευασίες πολλαπλής χρήσης με δυνατότητα τελικής ανακύκλωσης αντί των πλαστικών, οικιακή ανακύκλωση κλπ)

Δεν υπάρχει σχέδιο για οργάνωση και διαχείριση της ανακύκλωσης.

Καμία αναφορά στην ανάγκη ευαισθητοποίησης των πολιτών με την έμπρακτη συμμέτοχη τους σε διαχωρισμό των ΑΣΑ (τουλάχιστον σε 4 κάδους). Η ελληνική κοινωνία δεν είναι έτοιμη να αποδεχτεί τόσο ‘κόπο’ στο διαχωρισμό. Οι δήμοι δεν είναι έτοιμοι να σηκώσουν το βάρος της διαχείρισης 4 έως 8 καδών (βιολογικά, χαρτί, γυαλί άσπρο, γυαλί καφέ, γυαλί πράσινο, σίδηρο και λοιπά μέταλλα, χαλκό, ηλεκτρονικά, αλουμίνιο).

Η γερμανική εμπειρία που συνίσταται από το πιο πολύπλοκο και εκτενές σύστημα ανακύκλωσης με τους περισσότερους δυνατούς κάδους, καταλήγει σε αδιέξοδο και προτείνει πλέον διαλογή στην πηγή.

Πρόσφατη αμερικανική ερεύνα καταλήγει στην αποτελεσματικότερη διαχείριση με δυο κάδους ένα για ανακυκλώσιμα, και ένα για μη ανακυκλώσιμα υλικά.

Το κράτος, ιδιαίτερα με τη σημερινή οικονομική συγκύρια. δεν είναι σε θέση και δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να επενδύσει σε εργοστάσια ξήρανσης, καύσης, πυρόλυσης, μηχανικού διαχωρισμού.

Υπάρχει λοιπόν δυνατότητα εξωστράκισης του ιδιωτικού τομέα; Έχουμε πλέον την πολυτέλεια  να πολιτικοποιούμε οποιαδήποτε ιδιωτική πρωτοβουλία;

Ίσως πρέπει οι τοπικές κοινωνίες να ενημερωθούν ώστε να κινητοποιηθούν οι συμβάσεις έργων πχ με ΣΔΙΤ, που θα ελέγχονται πλήρως όμως πριν την υπογραφή τους (διαβούλευση) και από τους τελικούς χρήστες. Εφόσον ο ιδιωτικός τομέας είναι πρόθυμος να δημιουργήσει θέσεις εργασίας και να εγγυηθεί για την άψογη από κάθε άποψη λειτουργία των μονάδων ανακύκλωσης (εργασιακή, περιβαλλοντική, βιώσιμη κλπ), επεξεργασίας και ταφής, η κυβέρνηση και η περιφέρεια θα πρέπει να το λάβουν πολύ σοβαρά υπόψη.

Ίσως πάλι οι τοπικές αυτοδιοικήσεις ή οι πολίτες να είναι σε θέση να προτείνουν αποδοτικότερες εφαρμόσιμες λύσεις, επιστημονικά τεκμηριωμένες. Η Πολιτεία οφείλει να τους ακούσει. Στο κάτω-κάτω, δεν φταίνε οι πολίτες για την πολύχρονη αδράνεια και αναποτελεσματικότητά της!

Ένα μόνο δεν πρέπει να ξεχνάμε: Ο χρόνος δυστυχώς τέλειωσε προ πολλού!

Γιάννης Δημόπουλος

Περιφερειακός Σύμβουλος Αττικής