Αποστολή του Συνηγόρου του Πολίτη είναι η διαμεσολάβηση μεταξύ των πολιτών και των δημόσιων υπηρεσιών με σκοπό την προστασία των δικαιωμάτων του πολίτη, την καταπολέμηση της κακοδιοίκησης και την τήρηση της νομιμότητας.
Η διαμεσολάβηση αυτή ασκείται, όπως ορίζεται ήδη από τις ιδρυτικές διατάξεις της Ανεξάρτητης Αρχής (Ν.2477/97, νυν Ν.3094/03), ακόμη κι εάν επηρεάζει δικαιώματα τρίτων σε περιπτώσεις προφανούς παρανομίας ή προστασίας του περιβάλλοντος. Το περιβάλλον συνεπώς αποτελεί προνομιακό πεδίο παρέμβασης για τον Συνήγορο και η προστασία του υπερτερεί των έννομων συμφερόντων ιδιωτών(πώς υποβάλλω αναφορά στον ΣτΠ – how to lodge a complaint to the Ombudsman).
Η προσδοκία του νομοθέτη φαίνεται να δικαιώνεται στην πράξη, τουλάχιστον από τα αριθμητικά στοιχεία των αναφορών που δέχεται η ανεξάρτητη αρχή, η οποία καλείται από τους πολίτες να παρέμβει σε δύο χιλιάδες εκατο εβδομήντα δύο (2172) νέες υποθέσεις ετησίως (ποσοστό που αντιστοιχεί στο 1/5 του συνόλου των αναφορών) που άπτονται του οικιστικού, πολιτιστικού ή φυσικού περιβάλλοντος και διερευνώνται κυρίως από τον Κύκλο Ποιότητας Ζωής της Ανεξάρτητης Αρχής. Το 60% από αυτές συνδέονται άμεσα με το περιβάλλον και το υπόλοιπο 40% συνδέεται έμμεσα με το περιβάλλον (κατασκευή δημοσίων έργων, δίκτυα κοινής ωφέλειας κλπ). Ακολουθεί γράφημα με τη στατιστική απεικόνιση των αναφορών Κύκλου Ποιότητας Ζωής του έτους 2006 (πηγή: ετήσια έκθεση της Αρχής έτους 2007 σελ.24)
Πεδία και στόχοι παρέμβασης
Στο πλαίσιο αυτό ο Συνήγορος του Πολίτη εξετάζει αναφορές που σχετίζονται με παραβάσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος, αυθαίρετες παρεμβάσεις στο οικιστικό και πολιτιστικό περιβάλλον και γενικότερη υποβάθμιση της ποιότητας ζωής. Μεταξύ άλλων, η Αρχή παρεμβαίνει για:
την ολοκλήρωση βασικών έργων υποδομής, όπως είναι τα συστήματα ελέγχου του πόσιμου νερού, τα δίκτυα αποχέτευσης και οι χώροι υγειονομικής ταφής απορριμμάτων
τον αποτελεσματικό έλεγχο της αυθαίρετης δόμησης
την εγκατάσταση και λειτουργία σταθμών βάσης κινητής τηλεφωνίας
τις προϋποθέσεις για τη λειτουργία καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος
το χαρακτηρισμό δασικών εκτάσεων
τις παραβιάσεις που συντελούνται σε ζώνες περιβαλλοντικής προστασίας.
την περιβαλλοντική αδειοδότηση επιχειρήσεων
τις δεσμεύσεις ιδιοκτησίας και το ορθό μέτρο προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς
την πρόσβαση των πολιτών σε περιβαλλοντικές πληροφορίες
Εξίσου, όμως, σημαντική με την επίλυση ατομικών περιπτώσεων είναι και η διαμόρφωση προτάσεων προς τη διοίκηση για τη θεραπεία των βαθύτερων αιτίων που οδηγούν στην αναποτελεσματική προστασία του περιβάλλοντος στην πράξη. Οι προτάσεις για τη λήψη των αναγκαίων νομοθετικών και οργανωτικών μέτρων σχετικά με το περιβάλλον κατέχουν σταθερή θέση σε κάθε σχετική ενότητα των ετήσιων εκθέσεων που υποβάλλει η Ανεξάρτητη Αρχή στη Βουλή των Ελλήνων (βλέπε τις ετήσιες εκθέσεις www.synigoros.gr).
Η συσσωρευμένη εμπειρία του Συνηγόρου του Πολίτη, σε υποθέσεις που άπτονται της προστασίας του περιβάλλοντος, αναδεικνύει την πολυπλοκότητα των προβλημάτων εν όψει και των εντεινόμενων προκλήσεων που δημιουργεί η ανθρωπογενής ρύπανση και η μη ορθολογική διαχείριση των ενεργειακών ή άλλων φυσικών πόρων. Αυτό ενισχύεται και από την συχνά αναποτελεσματική αντιμετώπιση των προβλημάτων από τη δημόσια διοίκηση, λόγω:
του μεγάλου αριθμού εμπλεκόμενων φορέων,
της έλλειψης συντονισμού μεταξύ τους,
της ύπαρξης διάσπαρτων νομοθετημάτων ή και νομοθετικών κενών,
της ελλιπούς εφαρμογής των απαιτήσεων της κοινοτικής περιβαλλοντικής νομοθεσίας,
της ανεπαρκούς εποπτείας των σχετικών αρμοδιοτήτων από κεντρικά ή περιφερειακά όργανα και
της επιβίωσης αντιλήψεων που φέρουν την ποιότητα ζωής των πολιτών και την προστασία του περιβάλλοντος σε συγκρουσιακή δυναμική και σε υποδεέστερη θέση σε σχέση με την οικονομική ανάπτυξη.
Πάγια θέση της Ανεξάρτητης Αρχής είναι ότι κάθε σχετική απόφαση και δραστηριότητα πρέπει να υλοποιείται με γνώμονα την προστασία του περιβάλλοντος και την αρχή της αειφορίας.
Διεθνής δράση για το περιβάλλον
Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης:
Το 2002, ο Συνήγορος του Πολίτη διοργάνωσε στην Αθήνα συναντήσεις εργασίας με θέμα το ρόλο του Ombudsman στην προστασία του περιβάλλοντος, με τη συμμετοχή εκπροσώπων ομολόγων με τον Συνήγορο του Πολίτη θεσμών από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. και από τα υποψήφια τότε προς ένταξη κράτη στο πλαίσιο της λεγόμενης «πρώτης Διεύρυνσης» της Ε.Ε., καθώς και εκπροσώπων της Γενικής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαίου Συνηγόρου του Πολίτη. Οι συναντήσεις έγιναν στο πλαίσιο δημιουργίας δικτύου με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπό την επωνυμία “The Athens Network of the Ombudsmen for the Protection of the Environment” μεταξύ των Ombudsmen των χωρών που συμμετείχαν στο δίκτυο: Αυστρία, Γαλλία, Δανία, Εσθονία, Ιρλανδία, Ολλανδία, Ουγγαρία, Σουηδία και Ελλάδα. Το δίκτυο είχε ως στόχο την καταγραφή του νομικού πλαισίου κάθε κράτους σε σχέση με την προστασία του περιβάλλοντος και των σχετικών αρμοδιοτήτων των διαφόρων Ombudsman, την ανταλλαγή τεχνογνωσίας και εμπειριών για την προώθηση των βέλτιστων πρακτικών επέμβασης και την ανάπτυξη μηχανισμών διακρατικής συνεργασίας σε θέματα προστασίας περιβάλλοντος.
Στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης:
Ο Συνήγορος του Πολίτη, στο πλαίσιο του Προγράμματος Ευνομία για την ανάπτυξη ανάλογων θεσμών στη Νοτιοανατολική Ευρώπη (βλέπε http://www.synigoros.gr/eunomia/), έχει ήδη εντάξει το περιβάλλον ως θέμα εισηγήσεων και σεμιναρίων με ομόλογους θεσμούς, από ειδικούς επιστήμονες και μέλη της Αρχής που μετέχουν στο πρόγραμμα. Στο πλαίσιο αυτό, στις 9-11 Ιουνίου 2005 πραγματοποιήθηκε στην περιοχή του Λαιμού Πρεσπών εκπαιδευτικό σεμινάριο για στελέχη θεσμών Ombudsman της Νοτιοανατολικής Ευρώπης με την οργανωτική συνδρομή της Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών. Σκοπός του σεμιναρίου ήταν η ενημέρωση στον χειρισμό υποθέσεων περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος, καθώς και η αξιοποίηση και ανταλλαγή γνώσεων και εμπειρίας του Συνηγόρου του Πολίτη και άλλων ευρωπαϊκών θεσμών Ombudsman σε επιμέρους θέματα, με στόχο την ανάπτυξη κοινών πρακτικών και θεματικής συνεργασίας για την προστασία του περιβάλλοντος. Στο σεμινάριο συμμετείχαν πέραν του έλληνα ΣτΠ εκπρόσωποι Ombudsman από την Αλβανία, την Αυστρία, την Ισπανία, τις οντότητες που απαρτίζουν την Σερβία - Μαυροβούνιο, την Βοσνία Ερζεγοβίνη, και την ΠΓΔΜ.
Οι πρωτοβουλίες που ανέλαβε ο Συνήγορος του Πολίτη τόσο σε ελληνικό αλλά και σε διεθνές επίπεδο, εγγράφονται στη γενικότερη λογική της συστηματοποίησης των δραστηριοτήτων του και του διαμεσολαβητικού του ρόλου, ώστε να συμβάλλει στην αναβάθμιση των υπηρεσιών που παρέχει η δημόσια διοίκηση στους διοικούμενους για την αποτελεσματικότερη προστασία του περιβάλλοντος.
Η διαμεσολάβηση αυτή ασκείται, όπως ορίζεται ήδη από τις ιδρυτικές διατάξεις της Ανεξάρτητης Αρχής (Ν.2477/97, νυν Ν.3094/03), ακόμη κι εάν επηρεάζει δικαιώματα τρίτων σε περιπτώσεις προφανούς παρανομίας ή προστασίας του περιβάλλοντος. Το περιβάλλον συνεπώς αποτελεί προνομιακό πεδίο παρέμβασης για τον Συνήγορο και η προστασία του υπερτερεί των έννομων συμφερόντων ιδιωτών(πώς υποβάλλω αναφορά στον ΣτΠ – how to lodge a complaint to the Ombudsman).
Η προσδοκία του νομοθέτη φαίνεται να δικαιώνεται στην πράξη, τουλάχιστον από τα αριθμητικά στοιχεία των αναφορών που δέχεται η ανεξάρτητη αρχή, η οποία καλείται από τους πολίτες να παρέμβει σε δύο χιλιάδες εκατο εβδομήντα δύο (2172) νέες υποθέσεις ετησίως (ποσοστό που αντιστοιχεί στο 1/5 του συνόλου των αναφορών) που άπτονται του οικιστικού, πολιτιστικού ή φυσικού περιβάλλοντος και διερευνώνται κυρίως από τον Κύκλο Ποιότητας Ζωής της Ανεξάρτητης Αρχής. Το 60% από αυτές συνδέονται άμεσα με το περιβάλλον και το υπόλοιπο 40% συνδέεται έμμεσα με το περιβάλλον (κατασκευή δημοσίων έργων, δίκτυα κοινής ωφέλειας κλπ). Ακολουθεί γράφημα με τη στατιστική απεικόνιση των αναφορών Κύκλου Ποιότητας Ζωής του έτους 2006 (πηγή: ετήσια έκθεση της Αρχής έτους 2007 σελ.24)
Πεδία και στόχοι παρέμβασης
Στο πλαίσιο αυτό ο Συνήγορος του Πολίτη εξετάζει αναφορές που σχετίζονται με παραβάσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος, αυθαίρετες παρεμβάσεις στο οικιστικό και πολιτιστικό περιβάλλον και γενικότερη υποβάθμιση της ποιότητας ζωής. Μεταξύ άλλων, η Αρχή παρεμβαίνει για:
την ολοκλήρωση βασικών έργων υποδομής, όπως είναι τα συστήματα ελέγχου του πόσιμου νερού, τα δίκτυα αποχέτευσης και οι χώροι υγειονομικής ταφής απορριμμάτων
τον αποτελεσματικό έλεγχο της αυθαίρετης δόμησης
την εγκατάσταση και λειτουργία σταθμών βάσης κινητής τηλεφωνίας
τις προϋποθέσεις για τη λειτουργία καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος
το χαρακτηρισμό δασικών εκτάσεων
τις παραβιάσεις που συντελούνται σε ζώνες περιβαλλοντικής προστασίας.
την περιβαλλοντική αδειοδότηση επιχειρήσεων
τις δεσμεύσεις ιδιοκτησίας και το ορθό μέτρο προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς
την πρόσβαση των πολιτών σε περιβαλλοντικές πληροφορίες
Εξίσου, όμως, σημαντική με την επίλυση ατομικών περιπτώσεων είναι και η διαμόρφωση προτάσεων προς τη διοίκηση για τη θεραπεία των βαθύτερων αιτίων που οδηγούν στην αναποτελεσματική προστασία του περιβάλλοντος στην πράξη. Οι προτάσεις για τη λήψη των αναγκαίων νομοθετικών και οργανωτικών μέτρων σχετικά με το περιβάλλον κατέχουν σταθερή θέση σε κάθε σχετική ενότητα των ετήσιων εκθέσεων που υποβάλλει η Ανεξάρτητη Αρχή στη Βουλή των Ελλήνων (βλέπε τις ετήσιες εκθέσεις www.synigoros.gr).
Η συσσωρευμένη εμπειρία του Συνηγόρου του Πολίτη, σε υποθέσεις που άπτονται της προστασίας του περιβάλλοντος, αναδεικνύει την πολυπλοκότητα των προβλημάτων εν όψει και των εντεινόμενων προκλήσεων που δημιουργεί η ανθρωπογενής ρύπανση και η μη ορθολογική διαχείριση των ενεργειακών ή άλλων φυσικών πόρων. Αυτό ενισχύεται και από την συχνά αναποτελεσματική αντιμετώπιση των προβλημάτων από τη δημόσια διοίκηση, λόγω:
του μεγάλου αριθμού εμπλεκόμενων φορέων,
της έλλειψης συντονισμού μεταξύ τους,
της ύπαρξης διάσπαρτων νομοθετημάτων ή και νομοθετικών κενών,
της ελλιπούς εφαρμογής των απαιτήσεων της κοινοτικής περιβαλλοντικής νομοθεσίας,
της ανεπαρκούς εποπτείας των σχετικών αρμοδιοτήτων από κεντρικά ή περιφερειακά όργανα και
της επιβίωσης αντιλήψεων που φέρουν την ποιότητα ζωής των πολιτών και την προστασία του περιβάλλοντος σε συγκρουσιακή δυναμική και σε υποδεέστερη θέση σε σχέση με την οικονομική ανάπτυξη.
Πάγια θέση της Ανεξάρτητης Αρχής είναι ότι κάθε σχετική απόφαση και δραστηριότητα πρέπει να υλοποιείται με γνώμονα την προστασία του περιβάλλοντος και την αρχή της αειφορίας.
Διεθνής δράση για το περιβάλλον
Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης:
Το 2002, ο Συνήγορος του Πολίτη διοργάνωσε στην Αθήνα συναντήσεις εργασίας με θέμα το ρόλο του Ombudsman στην προστασία του περιβάλλοντος, με τη συμμετοχή εκπροσώπων ομολόγων με τον Συνήγορο του Πολίτη θεσμών από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. και από τα υποψήφια τότε προς ένταξη κράτη στο πλαίσιο της λεγόμενης «πρώτης Διεύρυνσης» της Ε.Ε., καθώς και εκπροσώπων της Γενικής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαίου Συνηγόρου του Πολίτη. Οι συναντήσεις έγιναν στο πλαίσιο δημιουργίας δικτύου με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπό την επωνυμία “The Athens Network of the Ombudsmen for the Protection of the Environment” μεταξύ των Ombudsmen των χωρών που συμμετείχαν στο δίκτυο: Αυστρία, Γαλλία, Δανία, Εσθονία, Ιρλανδία, Ολλανδία, Ουγγαρία, Σουηδία και Ελλάδα. Το δίκτυο είχε ως στόχο την καταγραφή του νομικού πλαισίου κάθε κράτους σε σχέση με την προστασία του περιβάλλοντος και των σχετικών αρμοδιοτήτων των διαφόρων Ombudsman, την ανταλλαγή τεχνογνωσίας και εμπειριών για την προώθηση των βέλτιστων πρακτικών επέμβασης και την ανάπτυξη μηχανισμών διακρατικής συνεργασίας σε θέματα προστασίας περιβάλλοντος.
Στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης:
Ο Συνήγορος του Πολίτη, στο πλαίσιο του Προγράμματος Ευνομία για την ανάπτυξη ανάλογων θεσμών στη Νοτιοανατολική Ευρώπη (βλέπε http://www.synigoros.gr/eunomia/), έχει ήδη εντάξει το περιβάλλον ως θέμα εισηγήσεων και σεμιναρίων με ομόλογους θεσμούς, από ειδικούς επιστήμονες και μέλη της Αρχής που μετέχουν στο πρόγραμμα. Στο πλαίσιο αυτό, στις 9-11 Ιουνίου 2005 πραγματοποιήθηκε στην περιοχή του Λαιμού Πρεσπών εκπαιδευτικό σεμινάριο για στελέχη θεσμών Ombudsman της Νοτιοανατολικής Ευρώπης με την οργανωτική συνδρομή της Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών. Σκοπός του σεμιναρίου ήταν η ενημέρωση στον χειρισμό υποθέσεων περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος, καθώς και η αξιοποίηση και ανταλλαγή γνώσεων και εμπειρίας του Συνηγόρου του Πολίτη και άλλων ευρωπαϊκών θεσμών Ombudsman σε επιμέρους θέματα, με στόχο την ανάπτυξη κοινών πρακτικών και θεματικής συνεργασίας για την προστασία του περιβάλλοντος. Στο σεμινάριο συμμετείχαν πέραν του έλληνα ΣτΠ εκπρόσωποι Ombudsman από την Αλβανία, την Αυστρία, την Ισπανία, τις οντότητες που απαρτίζουν την Σερβία - Μαυροβούνιο, την Βοσνία Ερζεγοβίνη, και την ΠΓΔΜ.
Οι πρωτοβουλίες που ανέλαβε ο Συνήγορος του Πολίτη τόσο σε ελληνικό αλλά και σε διεθνές επίπεδο, εγγράφονται στη γενικότερη λογική της συστηματοποίησης των δραστηριοτήτων του και του διαμεσολαβητικού του ρόλου, ώστε να συμβάλλει στην αναβάθμιση των υπηρεσιών που παρέχει η δημόσια διοίκηση στους διοικούμενους για την αποτελεσματικότερη προστασία του περιβάλλοντος.
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ: http://www.synigoros.gr/perivallon/profile.htm
Από την έναρξη της λειτουργίας του (Οκτώβριος 1998), ο Συνήγορος του Πολίτη δέχεται καθημερινά αναφορές από πολίτες που επισημαίνουν ότι η προστασία του περιβάλλοντος στη χώρα μας εμφανίζει σημαντικές ελλείψεις, μεγάλη ποικιλία προβλημάτων με διάσπαρτο χαρακτήρα, καθώς αφορά ολόκληρη την Επικράτεια.
Η Σύμβαση του Άαρχους και η Οδηγία 2003/4/ΕΚ, που επιβάλλουν την ευαισθητοποίηση του κοινού, απαραίτητη προϋπόθεση για την οποία είναι η πρόσβαση των πολιτών στην περιβαλλοντική πληροφορία, ......., προσδοκώντας σε καλύτερη συνεργασία και διάχυση της πληροφορίας, παράλληλα με την αναβάθμιση των σχετικών υπηρεσιών σε όλα τα επίπεδα δημόσιας διοίκησης - κεντρικής, αποκεντρωμένης ή αυτοδιοικούμενης. Όπως άλλωστε επιβάλλει η συνταγματική αρχή της αειφορίας, η μέριμνα για το περιβάλλον πρέπει να αποτελέσει οριζόντια πολιτική κάθε διοικητικής δράσης.
Η Σύμβαση του Άαρχους και η Οδηγία 2003/4/ΕΚ, που επιβάλλουν την ευαισθητοποίηση του κοινού, απαραίτητη προϋπόθεση για την οποία είναι η πρόσβαση των πολιτών στην περιβαλλοντική πληροφορία, ......., προσδοκώντας σε καλύτερη συνεργασία και διάχυση της πληροφορίας, παράλληλα με την αναβάθμιση των σχετικών υπηρεσιών σε όλα τα επίπεδα δημόσιας διοίκησης - κεντρικής, αποκεντρωμένης ή αυτοδιοικούμενης. Όπως άλλωστε επιβάλλει η συνταγματική αρχή της αειφορίας, η μέριμνα για το περιβάλλον πρέπει να αποτελέσει οριζόντια πολιτική κάθε διοικητικής δράσης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου