ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ ΣΤΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Ένα από τα μείζονα στοιχεία της περιβαλλοντικής προστασίας αποτελεί ο ρόλος του Ενεργού Πολίτη. Το δικαίωμα συμμετοχής των πολιτών στην προστασία του περιβάλλοντος νοείται ως η εμπλοκή των πολιτών, δηλαδή των ατόμων των ευρισκομένων έξω του αρμόδιου κυβερνητικού μηχανισμού, στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Στο δικαίωμα αυτό συμπεριλαμβάνονται και οποιαδήποτε παρέμβαση στη λήψη της διοικητικής απόφασης, κινητοποιήσεις οργανωμένων ομάδων, επιστολές διαμαρτυρίας σε αρμόδιους φορείς από αντιπροσωπίες, εκλεγμένα συμβούλια τοπικής Διοίκησης, μη κυβερνητικές οργανώσεις κ.α.

Τα χαρακτηριστικά στοιχεία της συμμετοχής του κοινού για περιβαλλοντικά θέματα είναι : α)Το δικαίωμα της πληροφόρησης, β) Η συμμετοχή του στη διοικητική διαδικασία λήψης αποφάσεων και γ) Η προσφυγή του στα ένδικα μέσα (εθνικά και κοινοτικά – Συνήγορος του Πολίτη) για παραλήψεις και νομικές παραβάσεις εκ μέρους της Διοίκησης.

α) Το δικαίωμα της πληροφόρησης: Το πρώτο και πλέον σημαντικό στοιχείο του δικαιώματος της συμμετοχής στην προστασία του περιβάλλοντος (αρχή της πρόληψης), αποτελεί το δικαίωμα πληροφόρησης που έχουν οι πολίτες εκ μέρους της Διοίκησης για όλα τα περιβαλλοντικά θέματα. Το δικαίωμα αυτό στην ελληνική νομοθεσία ικανοποιείται στις γενικότερες ρυθμίσεις των Ν. 1566/86 και με την κοινή Υπουργική Απόφαση 7792/1995, που παρέχει ελεύθερη πρόσβαση του κοινού στις δημόσιες αρχές για πληροφορίες σχετικά με το περιβάλλον και εναρμονίζει την Εθνική Νομοθεσία με την Οδηγία 90/313/ΕΟΚ.

Η Οδηγία αυτή αποτελεί στην ελληνική έννομη τάξη ένα ισχυρό εργαλείο για την προστασία του περιβάλλοντος όσο και για την ενίσχυση της διαφάνειας της διοικητικής δράσης. Αφυπνίζει την περιβαλλοντική συνείδηση, ενδυναμώνει τις δημοκρατικές αρχές και ευαισθητοποιεί και ενεργοποιεί τους πολίτες.

β) Η συμμετοχή στη διοικητική διαδικασία λήψης αποφάσεων: Οι πληροφορημένοι πολίτες είναι ενημερωμένοι και συνεισφέρουν αποτελεσματικά στην κοινωνία του περιβάλλοντος, είναι υπεύθυνοι, έχουν την αίσθηση της δημόσιας ευθύνης, κατανοούν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους, αναπτύσσουν περιβαλλοντικές δεξιότητες και δράση και ενδιαφέρονται για την δημοκρατία, διότι αποκτούν γνώση και ενδιαφέρον από τη συμμετοχή του; στην πληροφόρηση. Οι συμμετέχοντες στη λήψη αποφάσεων επιτελούν ένα είδος πολιτικής δράσης και είναι συνήθως μεμονωμένα άτομα, οργανωμένες ομάδες ή μη κυβερνητικές οργανώσεις ( Μ.Κ.Ο) που σκοπό έχουν να ασκήσουν κριτική και να προβούν σε συστάσεις και διαμαρτυρίες στη Διοίκηση και τον κρατικό μηχανισμό ανατρέποντας σχέδια και προτάσεις αυτής, που δεν συμβάλλουν στην προστασία του περιβάλλοντος. Ο ρόλος της συμμετοχής των πολιτών στη λήψη αποφάσεων είναι καθοριστικός για τη ζωή τους, όταν καλούνται να διατυπώσουν τις απόψεις τους.

Το κοινοτικό και το εθνικό δίκαιο έχει ένα ισχυρό θεσμικό πλαίσιο, το οποίο αναφέρεται στις Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε) και ορισμένων άλλων σχεδίων δημόσίων και ιδιωτικών έργων και περιλαμβάνει σημαντικές διατάξεις για τη συμμετοχή του κοινού η περιβαλλοντικών οργανώσεων και άλλων ομάδων δράσης των πολιτών σχετικά με το περιβάλλον.

Σύμφωνα με το παραπάνω θεσμικό πλαίσιο, οι πολίτες, αφού ενημερωθούν υποχρεωτικά μέσω του τύπου και των Γραφείων Περιβάλλοντος κάθε νομού, εκτιμούν το μέγεθος των περιβαλλοντικών επιπτώσεων πριν ακόμη αποφασισθεί η υλοποίηση του έργου, το οποίο θα έχει βλαπτική συνέπεια σε ατμόσφαιρα, νερό, έδαφος, τοπίο, στην υγεία του ανθρώπου, στα φυτά και τα ζώα. Η συμμετοχή του Δημότη ή του κοινού πρέπει να αποτελεί υποχρέωση των Ο.Τ.Α και μπορεί να λάβει ποικίλες μορφές. Από αυτές, άλλες θα προβλέπονται υποχρεωτικά και άμεσα, όπως π.χ. Γενικές Συνελεύσεις των Κοινοτήτων, Συνοικιακές Συνελεύσεις των Δήμων, Συνοικιακές Επιτροπές, Δημοψηφίσματα κ.λ.π. και άλλες θα έχουν προαιρετικό χαρακτήρα, όπως προτάσεις και διαβουλεύσεις με τις Ν. Επιτροπές Περιβάλλοντος, το Νομαρχιακό Συμβούλιο, το Περιφερειακό Συμβούλιο ακόμη και σε συσκέψεις του ΥΠΕΧΩΔΕ και του ΥΠ.ΑΝ. Τα κύρια και βασικά ζητήματα των μαζικών φορέων είναι η συμμετοχή τους στη λήψη αποφάσεων, η οποία επιτυγχάνεται δια μέσου των συνδικαλιστικών, επαγγελματικών οργανώσεων, γεωργικών συνεταιρισμών, πολιτιστικών και επιστημονικών συλλόγων, μη κυβερνητικών οργανώσεων περιβάλλοντος κ.λ.π.

γ) Η προσφυγή του κοινού στα ένδικα μέσα για παραλείψεις και νομικές παραβάσεις εκ μέρους της Διοίκησης: Το μέρος αυτό της συμμετοχής του κοινού είναι η πρόσβαση στη Δικαιοσύνη για θέματα περιβάλλοντος. Το δικαίωμα των πολιτών να προσφεύγουν στα διοικητικά δικαστήρια είναι δικαίωμα κατοχυρωμένο συνταγματικά για παροχή έννομης προστασίας ( αρ. 20. παρ. 1). Η προσφυγή αυτή πραγματοποιείται με την άσκηση των ακολούθων ένδικων μέσων, τα οποία πρέπει να ενεργοποιεί ο πολίτης σε περιπτώσεις περιβαλλοντικών προσβολών, όταν υπάρχει διαφωνία, δυσλειτουργία ή παράλειψη εκ μέρους της Διοίκησης.

1) Προσφυγή στα τακτικά διοικητικά δικαστήρια ( Πρωτοδικείο- Εφετείο ) καθώς και στα πολιτικά και ποινικά.

2) Αίτηση αναστολής ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας.

3) Αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας, επιδιώκοντας τον έλεγχο της νομιμότητας των αποφάσεων της Διοίκησης.

Το κοινοτικό δίκαιο παρέχει στους πολίτες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας το δικαίωμα καταγγελίας – αναφοράς, ακόμη και την δυνατότητα προσφυγής στον Συνήγορο του Πολίτη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (Ombudsman) για τον έλεγχο της κοινοτικής νομοθεσίας. Το δικαίωμα καταγγελίας για παράβαση κοινοτικού κανόνα το έχει κάθε ευρωπαίος πολίτης, ο οποίος το ασκεί δια μέσου επιστολής με παραλήπτη την Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Επιτροπή διατυπώνει αιτιολογημένη γνώμη ( μετά από δύο προειδοποιητικές επιστολές ) προ το κράτος μέλος, το οποίο παρανόμησε. Σε περίπτωση που αυτό δεν συμμορφωθεί με την κοινοτική νομοθεσία, η Επιτροπή προσφεύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, ενημερώνοντας συγχρόνως τον πολίτη ή την περιβαλλοντική οργάνωση που προέβη στην καταγγελία. Οι διαδικασίες αυτές είναι εξαιρετικά χρονοβόρες και τις περισσότερες φορές σταματούν στο στάδιο της πρώτης επιστολής. Όταν όμως φθάσει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο είναι δυνατόν να επιβληθούν πολύ αυστηρές οικονομικές κυρώσεις (βλέπε περίπτωση Κουρουπητού Χανίων). Η συμμετοχή των πολιτών μπορεί να πραγματοποιηθεί σε επίπεδο ατομικό, συλλογικό η ακόμα και επίπεδο οργανώσεων.

Μέσα από την επιστημονική αυτή προσέγγιση συμμετοχής του πολίτη, προκύπτει ότι η ανάγκη περιβαλλοντικής προστασίας αποτελεί κοινό στόχο – σκοπό και προβληματισμό όλων των ανθρώπων του κόσμου, διότι η αλόγιστη χρήση – κατάχρηση, η ρύπανση και οι συνέπειες αυτών δεν έχουν σύνορα. Η προστασία του φυσικού, οικιστικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος έχει σχέση με το παρόν και το μέλλον της κοινωνίας, με την καθημερινή ποιότητα ζωής των πολιτών, με το επίπεδο εντέλει του πολιτισμού της.

ΜΑΝΟΛΗΣ ΒΟΥΤΥΡΑΚΗΣ
ΦΥΣΙΚΟΣ ΠΕΡΙΒ/ΓΟΣ
ΠΡΟΕΔΡΟΣ Σ.Π.Α.Π.Ε.Κ.Ε.Ε.Κ.

ΠΗΓΗ΅ecocrete.gr